6 Μαΐου 2025 – Παγκόσμια Ημέρα για το Άσθμα
Η πρώτη Τρίτη του Μαΐου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια μέρα για το άσθμα, κατόπιν ενεργειών της Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας για το Άσθμα (GINA- Global Initiative for Asthma), ενός συνεργατικού οργανισμού του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, που ιδρύθηκε το 1993.
Η ημέρα είναι αφιερωμένη στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για αυτήν τη μείζονα μη μεταδοτική νόσο του αναπνευστικού, που αφορά εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων παιδιών και ενηλίκων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του GINA, το άσθμα είναι μια από τις πιο συχνές χρόνιες μη μεταδοτικές ασθένειες, η οποία επηρεάζει πάνω από 260 εκατομμύρια ανθρώπους, ταλαιπωρώντας την ποιότητα της καθημερινότητάς τους αλλά θέτοντας και την ίδια τη ζωή των ασθενών σε κίνδυνο, αφού ευθύνεται για πάνω από 450.000 θανάτους κάθε χρόνο παγκοσμίως, οι περισσότεροι από τους οποίους μπορούν να προληφθούν.
Τι είναι το άσθμα;
Το άσθμα είναι μια χρόνια ασθένεια των πνευμόνων η οποία προκαλεί παροδική στένωση των βρόγχων και χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα αναπνευστικά προβλήματα και συμπτώματα όπως δύσπνοια, συριγμός, σφίξιμο στο στήθος, βήχας, κλπ.
Κατά την κανονική αναπνοή, ο αέρας ρέει ελεύθερα μέσα και έξω από τους πνεύμονες. Αλλά όταν το άσθμα δεν είναι υπό έλεγχο, οι αεραγωγοί των πνευμόνων είναι παχιοί, πρησμένοι και παρουσιάζουν χρόνιες φλεγμονές. Οι αεραγωγοί γίνονται υπερβολικά ευαίσθητοι στις μεταβολές του περιβάλλοντος και μια κρίση άσθματος καραδοκεί. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, το επιθήλιο των αεραγωγών διογκώνεται, οι μύες γύρω από τους αεραγωγούς σφίγγουν, έκκριση βλέννας βουλώνει τους αεραγωγούς στους πνεύμονες και η αναπνοή γίνεται δύσκολη.
Τα συμπτώματα του άσθματος ποικίλουν από ώρα σε ώρα, από μέρα σε μέρα, από εβδομάδα σε εβδομάδα και κατά το πέρασμα των μηνών. Συχνά είναι χειρότερα κατά τη νύχτα και τις πρώτες πρωινές ώρες. Η σοβαρότητα του άσθματος επίσης διαφοροποιείται από άτομο σε άτομο. Το άσθμα δεν είναι ένα στατικό νόσημα αλλά χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις και η βαρύτητά του ποικίλει τόσο στο χρόνο όσο και από ασθενή σε ασθενή.
Το άσθμα διακρίνεται σε δυο κύριες κατηγορίες.
α. Το εξωγενές άσθμα. Εμφανίζεται στην παιδική ηλικία και έχει σαν αιτία εξωγενείς αλλεργιογόνους παράγοντες, όπως η σκόνη, η γύρη, το τρίχωμα γάτας και τα οικιακά ακάρεα. Ακόμα μπορεί να εμφανιστεί και από τον κρύο αέρα ή τον καπνό του τσιγάρου. Το μεγαλύτερο ποσοστό παιδιών που πάσχουν από το εξωγενές άσθμα θεραπεύονται σταδιακά ή ακόμα και ζουν χωρίς να χρειάζονται ιατρική βοήθεια, απλά αποφεύγοντας το υπεύθυνο αλλεργιογόνο.
β. Το ενδογενές άσθμα. Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στο εξωγενές, δεν ανευρίσκεται κανένας παράγοντας που να θεωρείται υπεύθυνος για την πρόκλησή του. Η αιτία του είναι άγνωστη.
Παράγοντες Κινδύνου
Επιστημονικές μελέτες έχουν διαχρονικά συνδέσει συγκεκριμένους γενετικούς, περιβαλλοντικούς και επαγγελματικούς παράγοντες με την εμφάνισή της νόσου. Ορισμένοι από αυτούς είναι:
- Το οικογενειακό ιστορικό άσθματος. Τα άτομα που έχουν μέλος της οικογένειας και ιδιαίτερα στενό συγγενή όπως έναν γονέα ή αδελφό/ή με άσθμα, είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν άσθμα.
- Η έκθεση σε περιβαλλοντικές αλλεργιογόνες και ερεθιστικές ουσίες, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης σε ατμοσφαιρική ρύπανση σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους (όπως η έκθεση στον καπνό του τσιγάρου), σε ακάρεα οικιακής σκόνης, μούχλα και επαγγελματική έκθεση σε χημικές ουσίες, αναθυμιάσεις και σκόνη.
- Οι ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού στην πρώιμη ζωή. Για τα άτομα που εμφανίζουν άσθμα, οι μεταγενέστερες λοιμώξεις του αναπνευστικού τα καθιστούν πιο ευαίσθητα σε περιβαλλοντικούς παράγοντες και κρίσεις άσθματος.
- Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία. Τα παιδιά και οι ενήλικες που είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο άσθματος.
Επιδημιολογικά Δεδομένα
Η συχνότητα του άσθματος διεθνώς κυμαίνεται από 1 έως 29%. Το 2019, η νόσος επηρέασε 262 εκατομμύρια ανθρώπους και προκάλεσε 455.000 θανάτους, που μεταφράζεται σε περίπου 1.000 θανάτους κάθε ημέρα. Το άσθμα διαγιγνώσκεται σε ανθρώπους κάθε φυλής χωρίς καμία διάκριση όσον αφορά στο φύλο ή την ηλικία του ατόμου. Πρόκειται για την πιο συχνή χρόνια μη μεταδοτική νόσο στην παιδική ηλικία. Οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος επωμίζονται σε μεγαλύτερο βαθμό τις συνέπειες της νόσου καθώς σε αυτές εμφανίζονται τα πιο σοβαρά περιστατικά άσθματος και η ανεπαρκής διάγνωση και η ελλιπής θεραπεία παραμένουν συνεχιζόμενες προκλήσεις.
Όσον αφορά στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το 2019 λίγο πάνω από 6% του πληθυσμού τους υπέφερε από άσθμα.
Στην Ελλάδα, το ίδιο έτος εκτιμάται ότι γύρω στο 5,8% του ελληνικού πληθυσμού νοσούσε από άσθμα.
Διάγνωση του άσθματος
Σύμφωνα µε τις Οδηγίες της Παγκόσμιας Στρατηγικής για τη Θεραπεία του Άσθματος, προκειμένου να αποφασιστεί η θεραπευτική αγωγή πρέπει πρώτα να επιβεβαιωθεί η διάγνωση και η σταδιοποίηση του Άσθματος και ανάλογα µε το στάδιο βαρύτητας να χορηγηθεί το ανάλογο θεραπευτικό σχήμα.
Η διάγνωση του βρογχικού άσθματος βασίζεται στο ιστορικό και στην κλινική εικόνα του ασθενούς και επιβεβαιώνεται με κλινικές εξετάσεις και τεστ πνευμονικής λειτουργίας. Η μέτρηση της αναπνευστικής λειτουργίας είναι χρήσιμη τόσο για τη διάγνωση του άσθματος όσο και για την παρακολούθηση της πορείας της νόσου και του κατά πόσο βρίσκεται υπό έλεγχο. Οι απλές εξετάσεις ελέγχου του αναπνευστικού και της αναπνοής είναι η σπιρομέτρηση (η οποία παρέχει μια εκτίμηση του πόσο περιορίζεται η ροή του αέρα), η ροοµέτρηση και η οξυμετρία.
Έλεγχος του άσθματος και πώς επιτυγχάνεται
Όταν το άσθμα είναι υπό έλεγχο τότε:
- Δεν υπάρχουν καθόλου (ή μόνο ελάχιστα) συμπτώματα άσθματος.
- Ο πάσχοντας δεν ξυπνάει τη νύχτα λόγω του άσθματος.
- Δεν υπάρχει η ανάγκη για χρήση φαρμάκων άμεσης ανακούφισης (ή αυτή η ανάγκη παρουσιάζεται σπάνια).
- Ο πάσχοντας είναι ικανός για φυσιολογική σωματική δραστηριότητα και άσκηση.
- Τα αποτελέσματα των τεστ λειτουργίας των πνευμόνων (PEF και FEV1) είναι φυσιολογικά.
- Οι κρίσεις άσθματος είναι από ανύπαρκτες έως σπάνιες.
Σήμερα υπάρχει και στην Ελλάδα διαθέσιμο ένα έγκυρο και απλό ερωτηματολόγιο, το «Τεστ Ελέγχου του Άσθματος», με το οποίο κάθε ασθενής με άσθμα μπορεί απαντώντας σε πέντε απλές ερωτήσεις σε συνεργασία με τον ιατρό του να εκτιμήσει πόσο καλά ελέγχει το άσθμα του.
Ο στόχος της θεραπείας του άσθματος είναι να επιτευχθεί και διατηρηθεί ο έλεγχος του. Προκειμένου να συμβεί αυτό οι πάσχοντες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε αποτελεσματικά αντι-ασθματικά φάρμακα, καθώς και να έχουν λάβει τη σωστή εκπαίδευση ώστε να κατανοήσουν πώς να παίρνουν τα φάρμακά τους, πώς να αποφεύγουν τους παράγοντες κινδύνου που πυροδοτούν μια κρίση άσθματος και τι να κάνουν όταν τα συμπτώματα τους επιδεινώνονται.
Οι περισσότεροι άνθρωποι με άσθμα χρειάζονται δύο είδη φαρμάκων: ειδικά αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, που λαμβάνονται καθημερινά και λειτουργούν προφυλακτικά, καθώς και ανακουφιστικά φάρμακα (ταχείας δράσης βρογχοδιασταλτικά) που πρέπει να τα έχουν πάντα μαζί τους για την αντιμετώπιση μιας κρίσης άσθματος και την γρήγορη ανακούφιση των συμπτωμάτων.
Φάρμακα για το άσθμα
Ανάλογα με το επίπεδο ελέγχου του άσθματος χορηγούνται οι κατάλληλοι φαρμακευτικοί συνδυασμοί ρυθμιστικών και ανακουφιστικών φαρμάκων.
Παράλληλα με την φαρμακευτική αγωγή πρέπει να επιχειρείται αποφυγή των παραγόντων που πυροδοτούν το άσθμα (αλλεργιογόνα, ιογενείς λοιμώξεις, έντονες μυρωδιές, υγρασία αλλά και έντονα συναισθήματα, ορμονικές αλλαγές, ορισμένα φάρμακα και τροφές).
Τα φάρμακα για την αντιμετώπιση του άσθματος χωρίζονται σε:
- Ανακουφιστικάή όπως αλλιώς λέγονται βρογχοδιασταλτικά και είναι εκείνα που χορηγούνται πάνω στην κρίση και στοχεύουν στην άμεση ανακούφιση του ασθενούς από τη δύσπνοια και
- Προληπτικάπου είναι αυτά που χορηγούνται στα ενδιάμεσα των κρίσεων διαστήματα και στοχεύουν στο να προλαμβάνουν την επέλευση νέων κρίσεων.
Τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα δρουν στις συνεσπασμένες μυϊκές ίνες που περιβάλουν τους βρόγχους προκαλώντας χαλάρωση αυτών και κατά συνέπεια διάνοιξη των αποφραγμένων αεροφόρων οδών. Μερικά φάρμακα μπορούν να δράσουν και σαν ανακουφιστικά και σαν προληπτικά. Αν και τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα μπορούν να χορηγηθούν υπό πολλές μορφές (εισπνοές, ενέσεις, χάπια, υπόθετα, σιρόπια), εν τούτοις η πιο αποτελεσματική και ενδεδειγμένη μορφή για την αντιμετώπιση της ασθματικής κρίσης είναι οι εισπνοές.
Το δια ταύτα
Το άσθμα σήμερα θεωρείται μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος, η οποία αν και δεν μπορεί να θεραπευθεί, εντούτοις μπορεί, με την κατάλληλη ιατρική καθοδήγηση και θεραπεία, να ελεγχθεί σχεδόν πλήρως και οι πάσχοντες να έχουν μια φυσιολογική ζωή, συμμετέχοντας στο σχολείο, την εργασία και τις λοιπές καθημερινές δραστηριότητές τους, ζώντας ουσιαστικά μια φυσιολογική ζωή χωρίς περιορισμό και με αποφυγή των επισκέψεων σε νοκοσομεία.
Ωστόσο, κυβερνήσεις και συστήματα υγείας συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τεράστιο άμεσο (επισκέψεις στα ΤΕΠ-Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών/πνευμονολογικά ιατρεία, εισαγωγές στο νοσοκομείο, διαγνωστικές εξετάσεις, φαρμακευτική αγωγή) και έμμεσο (απώλεια/μείωση παραγωγικότητας, χαμένες ημέρες εργασίας, σχολείου ή σπουδών) κόστος, με σοβαρές επιπτώσεις στη μακρο-οικονομία τους, εξαιτίας των δαπανών για τη φροντίδα της υγείας, της απώλειας της παραγωγικότητας ή την υποστήριξη της πιθανής ανικανότητας-αναπηρίας.
Δυστυχώς και κυρίως σε χώρες χαμηλού-μεσαίου εισοδήματος η έλλειψη διαθεσιμότητας ή το υψηλό κόστος των εισπνεόμενων φαρμάκων, ιδίως των εισπνεόμενων συσκευών εισπνοής που περιέχουν κορτικοστεροειδή, συμβάλλουν σημαντικά στο γεγονός ότι το 96% των παγκόσμιων θανάτων από άσθμα συμβαίνουν σε αυτές τις χώρες.
Παρόλα αυτά, ακόμα και σε χώρες υψηλού εισοδήματος, το υψηλό κόστος μπορεί να σημαίνει ότι πολλά άτομα με άσθμα έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε βασικά εισπνεόμενα φάρμακα, με αποτέλεσμα το ανεπαρκώς ελεγχόμενο άσθμα και την κατάληξη ασθενών των οποίων το άσθμα θα μπορούσε να είχε προληφθεί.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι κυβερνήσεις και οι κατασκευαστές και προμηθευτές της φαρμακευτικής βιομηχανίας βρίσκονται προ των πυλών της πρόκλησης να αυξήσουν την ευαισθητοποίησή τους σχετικά με τη συνεχιζόμενη προληπτική νοσηρότητα και θνησιμότητα που σχετίζεται με το άσθμα και να «Κάνουν τις εισπνεόμενες θεραπείες προσβάσιμες για ΟΛΟΥΣ», σε όλες τις χώρες σε όλο τον κόσμο.
Πηγές
